Πόσο πιθανή είναι μια «κατασκευασμένη κρίση» στο Αιγαίο
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν εισέλθει πλέον σε διακεκαυμένη ζώνη. Η εμμονή της Τουρκίας για ενεργοποίηση της πρόσφατης (παράνομης) τουρκολιβυκής συμφωνίας, η δέσμευση πολλών περιοχών στο Αιγαίο για τη διενέργεια ασκήσεων, η συνεχιζόμενη σύνδεση των ζητημάτων «αποστρατιωτικοποίηση νησιών» και «κυριαρχία» τους, η «απειλή» για δημιουργία (από κοινού με τη Ρωσία του Πούτιν) «ενεργειακού δούρειου ίππου» στην ανατολική Θράκη,οι–χωρίς διακοπή– εμπρηστικές δηλώσεις του Τούρκου προέδρου, ακόμη και για τον πρώτο βαλλιστικό πύραυλο Tayfun και η πρόκληση με τις τουρκικές ακταιωρούς και τουλάχιστον 10 ιστιοφόρα με τουρκική σημαία στη θαλάσσια περιοχή του Καστελλόριζου οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο Ερντογάν θα διατηρήσει και στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα την ένταση στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Και όλα αυτά σε συνδυασμό με τη διακοπή των διερευνητικών συναντήσεων των Γενικών Γραμματέων των ΥΠΕΞ, με ευθύνη της Τουρκίας και το «πάγωμα» των ΜΟΕ.
Η Αθήνα, που είναι προετοιμασμένη για όλα τα πιθανά σενάρια ρητορικής έντασης αλλά και προκλήσεων,εκτιμά πλέον ως ιδιαίτερα πιθανή,λίγο αργότερα, την αποστολή του «Ορούτς Ρέις» ή άλλου ερευνητικού σκάφους νοτίως της Κρήτης, έπειτα από σχετική «άδεια» από τη λιβυκή κυβέρνηση. Είναι δεδομένο ότι, εάν η Άγκυρα επιλέξει να αξιοποιήσει με τη χρήση ερευνητικού το νέο τουρκολιβυκό μνημόνιο, η αντίδραση της Αθήνας θα είναι άμεση, με την αποστολή πολεμικών πλοίων που θα αναλάβουν την «επιτήρησή» του.
Αιγυπτιακή παρουσία
Η ειδοποιός διαφορά σε σχέση με το παρελθόν είναι ότι, σύμφωνα με πληροφορίες, στο παρασκήνιο (αλλά και στο προσκήνιο, αφού το θέμα συζητήθηκε κατά την πρόσφατη συνάντηση του Νίκου Δένδια με την Αιγύπτιο πρόεδρο στο Κάιρο) βρίσκονται σε εξέλιξη διεργασίες ώστε στην περιοχή να έχει ισχυρή παρουσία με πλοία και η Αίγυπτος, είτε με αυτόνομη ναυτική παρουσία είτε με τη μορφή της διεξαγωγής μεγάλης κλίμακας άσκησης. Η συγκεκριμένη προοπτική θεωρείται ρεαλιστική όχι μόνον λόγω της άριστης σχέσης μεταξύ των δύο χωρών, αλλά και επειδή τυχόν έρευνες από πλευράς της Τουρκίας θα παραβιάζουν επί της ουσίας εμπράκτως τη συμφωνία Αθήνας -Καΐρου για την ΑΟΖ. Σε κάθε περίπτωση είναι σαφές πως με την «ενεργοποίηση» και της Αιγύπτου το μήνυμα προς την Άγκυρα για το ευρύτερο «ρίσκο» που αναλαμβάνει θα είναι ιδιαίτερα ισχυρό.
Στόχος η «έκθεση»
Στο θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, που επιμένει η Τουρκία, δεν θα πρέπει να αποκλείονται εκπλήξεις που θα έχουν στόχο να εκθέσουν την Ελλάδα και να τη φέρουν σε δύσκολη θέση. Ένα από τα σενάρια που έχει στη διάθεσή της η Τουρκία, σύμφωνα με κυβερνητικές πληροφορίες, είναι η επιλογή της Χάγης. Έχει τη δυνατότητα να καλέσει την Ελλάδα για αντιμετώπιση της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο και θα την εγκαλεί για την εξαίρεση την οποία έχει θέσει στο θέμα της ασφάλειας και άμυνας. Μια τέτοια κίνηση, η οποία θα γίνει κυρίως για λόγους εντυπώσεων, θα έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίσει την Ελλάδα ως ανακόλουθη που, ενώ επιμένει στην ύπαρξη μόνο μιας διαφοράς, της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και για την οποία τις τελευταίες δεκαετίες προτείνει τη Χάγη, για άλλα ζητήματα, όπως είναι η «τήρηση των υποχρεώσεων της από διεθνείς συνθήκες» όπως η αποστρατικοποίηση, αρνείται και τον διάλογο και την προσφυγή στη Χάγη.
Μια τέτοια απόφαση (προσφυγή στη Χάγη) δεν μπορεί να ληφθεί μόνο από μια κυβέρνηση παρά μόνο με ευρύτατη συναίνεση, κάτι που, με την εμπειρία του ελληνικού πολιτικού σκηνικού, μάλλον είναι δύσκολο να υπάρξει – τουλάχιστον σήμερα.
Στο «συρτάρι»
Η κυβέρνηση,σύμφωνα με πληροφορίες, κρατάει στο «συρτάρι» δύο δυνητικές πρωτοβουλίες, πέραν των εντατικών κινήσεων στο διπλωματικό πεδίο, οι οποίες και απέδωσαν καρπούς:
· την επέκταση των χωρικών υδάτων στα δώδεκα μίλια νοτίως της Κρήτης και
· την προσπάθεια δρομολόγησης κυρώσεων κατά της Τουρκίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όπως αναφέρουν κυβερνητικές πηγές, το σχέδιο για την επέκταση των χωρικών υδάτων είναι έτοιμο, αλλά πρέπει να ενεργοποιηθεί σε ουδέτερο χρόνο, καθώς τώρα, εκτός των άλλων, θα ενίσχυε τη ρητορική Ερντογάν πως είναι η Αθήνα και όχι η Άγκυρα που πυροδοτεί με μονομερείς ενέργειες την ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Επίσης, αναφορικά με τις κυρώσεις εκτιμάται πως, με δεδομένη τη σαφή καταδίκη της συμπεριφοράς της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας από την ΕΕ, δεν θα ήταν χρήσιμο να ανοίξει μια –εκ των πραγμάτων ιδιαίτερα σύνθετη– συζήτηση εντός της ΕΕ για τη σκοπιμότητα και το πιθανό εύρος ενός πακέτου κυρώσεων κατά της Άγκυρας. Εξάλλου, η σχετική διαπραγμάτευση θα ήταν ακόμη πιο πολύπλοκη υπό το πρίσμα των λεπτών ισορροπιών που δημιουργούν στη διπλωματική σκακιέρα ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Οι εκλογές
Το Μέγαρο Μαξίμου απασχολεί επίσης το ενδεχόμενο ο Ερντογάν να επιχειρήσει να «εκμεταλλευθεί» το γεγονός ότι μεταξύ των εκλογών με την απλή αναλογική και της δεύτερης κάλπης με τον εκλογικό νόμο της ΝΔ την ευθύνη διακυβέρνησης στην Ελλάδα θα έχει μια υπηρεσιακή κυβέρνηση με εκ των πραγμάτων περιορισμένη εμπειρία και ίσως χαλαρότερα αντανακλαστικά. Με δεδομένο ότι στην υπηρεσιακή κυβέρνηση μπορούν να μετάσχουν και πολιτικά πρόσωπα, ένα σενάριο που εξετάζεται, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι να συζητηθεί από τα κόμματα, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου και τον/την ανώτατο/η δικαστικό που θα αναλάβει χρέη πρωθυπουργού, να παραμείνουν στις θέσεις τους ο υπουργός Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας. Έτσι, ξεπερνιέται ο «σκόπελος» να κληθούν να διαχειριστούν μια μείζονα κρίση με την Τουρκία δύο υπηρεσιακοί υπουργοί που εκ των πραγμάτων δεν θα έχουν καλή γνώση του επιχειρησιακού πεδίου αλλά και δοκιμασμένες στον χρόνο επαφές στη διπλωματική σκηνή.
Απρόβλεπτος
Γενική πάντως είναι η εκτίμηση στο Μέγαρο Μαξίμου ότι ο Ερντογάν οδηγεί τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε σημείο που δεν υπάρχει εύκολη επιστροφή. Και όσο πλησιάζουμε προς τις εκλογές στην Τουρκία για την ανάδειξη προέδρου, τόσο η συμπεριφορά και οι αντιδράσεις του Ερντογάν θα είναι απρόβλεπτες. Με σαφή μάλιστα στόχο να υπονομεύσει τις συμμαχίες της Ελλάδας και τη στήριξη που προσφέρουν οι ΗΠΑ και η ΕΕ, και να διαμορφώσει τη δική του διεκδικητική ατζέντα, η οποία ευελπιστεί ότι θα επιβληθεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στηχώρα μας. «Ο κ. Ερντογάν χρειάζεται μια κρίση για να ενισχύσει την ασταθή του θέση μετά από σχεδόν 20 χρόνια στην εξουσία και, αν δεν του δοθεί μια τέτοια ευκαιρία-κρίση, τότε μπορεί να επιχειρήσει να την προκαλέσει/δημιουργήσει ο ίδιος», έγραψε στους «NewYorkTimes”oδιπλωματικός συντάκτης Στίβεν Ερλάνγκερ. Επιπλέον, οι«N.Y.Times” σημείωσαν πως «μια κατασκευασμένη κρίση με την Ελλάδα ίσως να είναι αυτό που χρειάζεται ο Ερντογάν στην παρούσα προεκλογική φάση, για να αποπροσανατολίσει τους ψηφοφόρους στο εσωτερικό.Ένας πολιτικά απειλούμενος στο εσωτερικό Ερντογάν είναι όλο και πιο επικίνδυνος για τους γείτονές του».
Τον στήνουν στον «τοίχο»
Τα μηνύματα, βέβαια, που έλαβε η Άγκυρα τις τελευταίες εβδομάδες από Ουάσιγκτον, Βρυξέλλες και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες με αφορμή την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά, αλλά και την υπογραφή της παράνομης συμφωνίας με την προσωρινή κυβέρνηση Ντμπεϊμπά στη Λιβύη, δεν ήταν αυτά που ανέμενε, καθώς αποδοκιμάζεται η επιθετική «τανάλια» με την οποία θέλει να «σφίξει» την Ελλάδα, εξαναγκάζοντας τη χώρα μας σε αντίδραση, την οποία θα χρησιμοποιήσει ο ίδιος ως «νομιμοποιητικό» στοιχείο ενός επεισοδίου ακόμη και μιας θερμής αντιπαράθεσης.
Σημαντικοί διεθνείς παράγοντες και ιδιαίτερα των ΗΠΑ με κάθε τρόπο συστήνουν τώρα στην Τουρκία να εγκαταλείψει την επιθετική πολιτική της, που ειδικά αυτή την περίοδο της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες και να αποδυναμώσει τη Δυτική συμμαχία, και να επιστρέψει στον δρόμο της διπλωματίας.
Φόρεσε… πανοπλία!
Τον δρόμο της διπλωματίας ο Τούρκος ηγέτης τον κρατά ερμητικά κλειστό. Τη στιγμή που προϋπόθεση για τον μοναδικό διάλογο που άνοιξε ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία με τους υπουργούς Άμυνας των δύο χωρών είναι η αποφυγή δηλώσεων που δυναμιτίζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς και απειλών του τύπου «θα έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα», ο Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται πως δεν καταλαβαίνει τίποτα. Έτσι, κατά την επιστροφή του από το Καζακστάν δήλωσε, αναφερόμενος στην Ελλάδα, πως «όλα είναι έτοιμα, φορέσαμε την πανοπλία μας». Δεν παρέλειψε μάλιστα να αναφέρει το γνωστό «μια νύχτα θα έρθουμε ξαφνικά», αλλά χωρίς να δίνει την…ημερομηνία. Για να έλθει την επομένη η απάντηση στο…πεδίο. Από τα ακριτικά νησιά Χίο, Οινούσσες, Ψαρά και Παναγιά, που τα επισκέφθηκε μέρα (και όχι νύχτα) ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Κων. Φλώρος, είπε σε κατοίκους και σε στρατιώτες να μη φοβούνται τίποτα από τέτοιες απειλές. Τους είπε ακόμα να κοιμούνται ήσυχοι τα βράδια, σημειώνοντας παράλληλα ότι ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων είναι να ενισχύουν και να εμπεδώνουν στους πολίτες το αίσθημα της ασφάλειας.
Γεγονός είναι πως, όσο πλησιάζουμε προς τις εκλογές στην Τουρκία για την ανάδειξη προέδρου, τόσο η συμπεριφορά και οι αντιδράσεις του Ερντογάν θα είναι απρόβλεπτες. Καθώς η Άγκυρα πλησιάζει τόσο στη συμβολικά σημαντική εκατονταετηρίδα της το επόμενο έτος όσο και στις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, ο Ερντογάν ανησυχεί. Γνωρίζει ότι υπό κανονικές συνθήκες δεν μπορεί να κερδίσει. Και μπορεί να θέλει να τον «αγκαλιάσουν» ως σουλτάνο και να τον θυμούνται ως πιο συνεπή από τον Ατατούρκ, αλλά, όπως έγραψε και ο Αμερικανός αναλυτής, ειδικευμένος περί τα ελληνοτουρκικά, Μάικλ Ρούμπιν, πρέπει να καταλάβει σήμερα ότι, αν ακολουθήσει αυτή την πορεία δράσης, η κληρονομιά του θα είναι αντίστοιχη αυτής του δικτάτορα της Αργεντινής Λεοπόλδο Γκαλτιέρι, ο οποίος έπεσε από την εξουσία και φυλακίστηκε,αφού απέτυχε να καταλάβει τα νησιά Φόκλαντ.
του Φώτη Σιούμπουρα
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο
