Έντονη κριτική άσκησε ο πρόεδρος και εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Κωστής Σταμπολής, κατά των πολιτικών ηγεσιών της Ευρώπης, επειδή απέκρυπταν συστηματικά από το εκλογικό σώμα των χωρών τους τη σοβαρότητα και τη σημασία της ενεργειακής ασφάλειας.
Στο πλαίσιο των εργασιών του 26ου Εθνικού Συνεδρίου «Ενέργεια και ανάπτυξη» (συμμετείχαν πλέον των 250 συνέδρων), που πραγματοποιήθηκε προσφάτως υπό την αιγίδα του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο κ. Σταμπολής τόνισε: Σήμερα, η ανάγκη ισχυροποίησης της ενεργειακής ασφάλειας επανέρχεται ως πρώτη προτεραιότητα στη χάραξη της πολιτικής, αφού χρειάστηκε πρώτα να αλλάξουν πολλά δεδομένα. Και επισήμανε: Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση είναι πιθανώς χειρότερη και πιο ισχυρή σε ένταση και μακροχρόνιες επιπτώσεις, από τη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση του 1973, επειδή ξέσπασε με αφορμή την έλλειψη ενεργειακής προμήθειας σε Ευρώπη και πιθανώς σταδιακά και στον υπόλοιπο κόσμο.
Ο πρόεδρος του ΙΕΝΕ είπε επίσης ότι είναι επιτακτική η ανάγκη για πιο στενή συνεργασία και συντονισμό μεταξύ των διαφόρων χωρών σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, με ιδιαίτερη εστίαση στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Και πρόσθεσε ότι το φυσικό αέριο έχει αναδειχθεί ως στρατηγικό καύσιμο, αφού πλέον ένα μεγάλο μερίδιο της παραγωγής ηλεκτρισμού εξαρτάται από αυτό. Με την υψηλή ενεργειακή εξάρτηση των περισσότερων χωρών στη ΝΑ Ευρώπη (με έναν μέσο όρο 50% και με ορισμένες χώρες να φθάνουν το 80% και 95%), είναι οφθαλμοφανές ότι η μείωση των εισαγωγών ενέργειας πρέπει να αποτελέσει σταθερό στόχο τα επόμενα χρόνια.
Γεωπολιτική αστάθεια
Σε ένα από τα πολλά ενδιαφέροντα πάνελ του συνεδρίου που παρακολουθήσαμε, ο ανεξάρτητος ενεργειακός σύμβουλος Δρ. Μιχάλης Μυριάνθης ανέπτυξε το θέμα της ενεργειακής κρίσης και τις γεωπολιτικές επιπτώσεις: Η Ευρώπη συμμετέχει άμεσα ή έμμεσα σε τρεις διαφορετικούς πολέμους. Τον αμιγώς ενεργειακό, τον συμβατικό και τον γεωπολιτικό. Ο ενεργειακός προηγήθηκε των άλλων και αποτελεί άμεση συνέπεια της μάλλον άκριτα σχεδιασμένης και ίσως μη ρεαλιστικής «πράσινης μετάβασης» σε συνδυασμό με την απότομη οικονομική ανάκαμψη μετά το lockdown της πανδημίας. Ο συμβατικός ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022 με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Και ο γεωπολιτικός, με θύματα κυρίως την Ευρώπη, με υψηλές τιμές και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της, σε χαμηλό σημείο.
«H Ρωσία, βραχυπρόθεσμα, ωφελείται. Παρακάμπτει τις κυρώσεις της EE εξάγοντας αργό προς την Ινδία (από 1% στο 18%), τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, την Κίνα κ.ά. Τα διυλισμένα προϊόντα, ιδιαίτερα το diesel, επανεισάγονται από τις τρίτες χώρες στην ΕΕ περιγράφοντας νομικά τις κυρώσεις. Τα μηνιαία κέρδη της Ρωσίας από εξαγωγές το 2022 ανέρχονται σε 20 δισ. USD, έναντι 14,6 δισ. το 2021. Το EBITDA του ομίλου Gazprom υπερδιπλασιάστηκε στο α’ εξάμηνο του 2022, στα 52,54 δισ. USD.
Εξάλλου, η ίδια η ΕΕ εισάγει diesel κατευθείαν από τη Ρωσία με δεξαμενόπλοια που κατευθύνονται στο Ρότερνταμ, το Αμβούργο και την Αμβέρσα, σε μια προσπάθεια ταχείας αποθεματοποίησης πριν από την ημερομηνία ορόσημο του Φεβρουαρίου 2023, που θα ενεργοποιηθούν οι σχετικές κυρώσεις για τα προϊόντα αυτά. Χαρακτηριστικά, η αύξηση των ποσοτήτων τον Νοέμβριο είναι 126%, έναντι του Οκτωβρίου.
Οι ΗΠΑ, αν και οικονομικά ωφελημένες από τις εξαγωγές σχιστολιθικού αργού και LNG, εντούτοις έχασαν πολιτικά σε κύρος και επιρροή στον αραβικό κόσμο, ιδιαίτερα στη Σαουδική Αραβία λόγω της χρόνιας απαγκίστρωσής τους από τη Μέση Ανατολή, που εισπράχτηκε από τους Άραβες, αλλά και το Ισραήλ, σαν εγκατάλειψη (σ.σ. από τοποθέτηση του liberal.gr)».
Ο Δρ. Μιχάλης Μυριάνθης, επεκτείνοντας το σκεπτικό του, κωδικοποίησε σε 12 σημεία τα εξής:
1. Η ενεργειακή κρίση προ-υπήρξε του πολέμου στην Ουκρανία. Οφείλεται κυρίως στη δεκαετή επενδυτική ανυπαρξία της έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, λόγω της επερχόμενης πράσινης μετάβασης.
2. Η απότομη ανάκαμψη μετά το lockdown οδήγησε σε περιορισμένη προσφορά και μεγάλη ζήτηση, εκτοξεύοντας τις τιμές. Το δίπολο επάρκεια-τιμές επιδεινώθηκε με τις, χωρίς μελέτη επιπτώσεων, κυρώσεις της ΕΕ στη Ρωσία.
3. Το φυσικό αέριο ως καύσιμο μετάβασης έχει δρόμο να διανύσει μέχρι το 2050, σύμφωνα με τους χρηματοπιστωτικούς οίκους BlackRock, Vanguard και Brookfield Asset Management.
4. Ο συνδυασμός ενεργειακής κρίσης και πολέμου δημιουργεί γεωπολιτική αστάθεια και ρευστότητα, με παγκόσμια διάχυση.
5. Η ρωσική εισβολή ενίσχυσε το ΝΑΤΟ, αποδυνάμωσε τις προοπτικές συγκρότησης ευρωπαϊκού στρατού και κατάργησε την ενεργειακή στρατηγική σχέση Γερμανίας – Ρωσίας, που την αποτελείωσε τον Σεπτέμβριο 2022 η δολιοφθορά στους αεριαγωγούς Nord Stream I & IΙ.
6. Αποτέλεσμα, η εξασθένηση της γερμανικής οικονομίας που προσεγγίζει το μέγεθος της πολιτείας Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Αντιμετωπίζει τον χειρότερο πληθωρισμό και ενδεχόμενη ύφεση. Ως ατμομηχανή της ΕΕ, διαμόρφωσε την ισοτιμία USD vs Euro στον λόγο 1:1 και χαμηλότερα.
7. Η ενεργειακή και οικονομική κρίση απειλεί τους λαούς με φτωχοποίηση, προς όφελος ακροδεξιών πολιτικών σχηματισμών (βλ. εκλογές σε Ιταλία, Σουηδία και Ισραήλ).
8. Η μετατόπιση από το δόγμα Μπους του «πόλεμου κατά της τρομοκρατίας» στο δόγμα Ομπάμα των 3D –Defense, Diplomacy & Development– με στόχο: Η απαγκίστρωση από το Ιράκ το 2011 και το Αφγανιστάν το 2021, επί προεδρίας Μπάιντεν, σε συνδυασμό με την αποτυχία της πολιτικής στη Συρία (το 2011) και την απαθή στάση των ΗΠΑ στην «Αραβική Άνοιξη», συγκλόνισε τον Αραβικό κόσμο και τα συντηρητικά καθεστώτα του Περσικού κόλπου.
9. Η διακηρυγμένη απόσυρση της Αμερικής από τη Μέση Ανατολή ώθησε τη Ρωσία στη Συρία και τη Λιβύη, αλλά και περιφερειακές χώρες, όπως η Τουρκία και το Ιράν, σε Λίβανο και Υεμένη, να επιχειρήσουν κάλυψη του γεωπολιτικού κενού, με αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου.
10. Η Σαουδική Αραβία, έχοντας απολέσει την αμερικανική ασπίδα, επιδείνωσε τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, αγνοώντας επανειλημμένες προσπάθειες επαναπροσέγγισης του πρόεδρου Μπάιντεν, αρνούμενη την αύξηση της παραγωγής πετρελαίου, κατά την επίσημη επίσκεψή του στο βασίλειο, το 2022. Ήδη, Σαουδική Αραβία και Κίνα διευρύνουν την ενεργειακή συνεργασία με επενδύσεις στην κινεζική πρωτοβουλία Belt and Road Initiative.
11. Συνειδητοποιώντας το μέγεθος της πολιτικής ζημίας, οι ΗΠΑ επιχείρησαν διορθωτική κίνηση στις 25/10/22. Η υφυπουργός του State Dept, Τζένιφερ Γκάβιτο, δήλωσε ότι «οι ΗΠΑ δεν θα φύγουν από τη Μέση Ανατολή αφήνοντας κενό που θα καλύψουν Κίνα, Ρωσία και Ιράν». Η ζημιά, ωστόσο, είχε ήδη συντελεστεί.
12. Η ευρασιατική προσέγγιση της αναθεωρητικής Τουρκίας επιταχύνθηκε με την ισλαμοποίηση και την απομάκρυνση από το κοσμικό κράτος. Ο εξευρωπαϊσμός της είναι σχεδόν παρελθόν. Η χώρα επιστρέφει στις ασιατικές καταβολές. Ενισχύεται η Ένωση Τουρκόφωνων Ασιατικών Κρατών, με επιδίωξη περιφερειακής ηγεμονίας. Προάγεται σχέση a la carte με τη Δύση. Η διάρρηξη θα συντελεστεί, όταν, επιλέγοντας το βέλτιστο timing, προκαλέσει σύρραξη με την Ελλάδα, διαλύοντας τη Ν.Α. πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Η Ελλάδα τότε θα καταστεί χώρα 1ης γραμμής για τη Δύση. Το ενδεχόμενο είναι υπαρκτό και η απειλή είναι διαρκής, όσο και αν εξορκίζεται και ανάγονται τα πάντα στις προσεχείς τουρκικές προεδρικές εκλογές.
Συνδυασμός πηγών ενέργειας
Πρόεδρος του ΙΕΝΕ: Να υπάρξει συνδυασμός του φυσικού αερίου και της πυρηνικής ενέργειας με τις ΑΠΕ, προκειμένου να μειωθεί ή και να μηδενιστεί η χρήση άνθρακα και πετρελαίου μέσα στα επόμενα 40 με 50 χρόνια – το μεγάλο διακύβευμα στην ενεργειακή πολιτική και στον ενεργειακό σχεδιασμό είναι η αναζήτηση της χρυσής τομής, δηλαδή μιας ισορροπίας ανάμεσα στην ικανοποίηση βασικών ενεργειακών αναγκών και στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
του Φίλη Καϊτατζή
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο
